Khi mùa xuân đến gần, không khí Tết Nguyên Đán đang ngập tràn trên khắp đất nước Nhật Bản. Đây là thời điểm mà những gia đình sum vầy, cùng nhau chia sẻ niềm vui đón năm mới. Một trong những nét đặc sắc không thể thiếu trong dịp Tết ở Nhật Bản chính là Osechi, bữa cơm truyền thống mang đậm giá trị văn hóa và tâm linh. Bữa ăn này không chỉ đơn giản là những món ăn ngon mà còn là biểu tượng của sự thịnh vượng, sức khỏe và hạnh phúc trong năm mới.
Vậy Osechi là gì? Tại sao món ăn này lại trở thành một phần không thể thiếu trong lễ Tết của người Nhật? Cùng Tenku khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và cách thức chuẩn bị Osechi qua những chia sẻ dưới đây.
Nguồn Gốc Lâu Đời Của Osechi
Osechi có một lịch sử lâu dài và gắn liền với những truyền thống tâm linh sâu sắc của người Nhật. Món ăn này xuất phát từ thời kỳ Heian (794–1185), khi những nghi lễ cúng bái thần linh là phần quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân. Ban đầu, Osechi chỉ bao gồm các món ăn dùng để dâng cúng các vị thần trong lễ Tết, với mục đích cầu mong một năm mới an lành, mùa màng bội thu, sức khỏe dồi dào và gia đình hạnh phúc.
Với thời gian, phong tục này dần dần được chuyển giao từ việc cúng bái thành một bữa ăn gia đình, với mong muốn cả nhà cùng nhau thưởng thức và cầu nguyện cho sự thịnh vượng trong năm mới. Thông thường, vào cuối năm, các gia đình sẽ chuẩn bị sẵn Osechi từ trước, bảo quản kỹ lưỡng để giữ được hương vị tươi ngon trong suốt những ngày nghỉ Tết. Đây là một trong những phong tục đặc biệt của người Nhật, giúp gia đình có thể tận hưởng không khí đoàn viên mà không cần phải lo lắng về việc nấu nướng.
Hình Thức Trình Bày Tỉ Mỉ
Một trong những điểm đặc biệt của Osechi chính là cách thức trình bày rất tỉ mỉ và tinh tế. Các món ăn không được bày biện đơn giản mà được sắp xếp trong những chiếc hộp jūbako (重箱) – một loại hộp gỗ hình vuông hoặc chữ nhật, với nhiều tầng, tương tự như hộp bento. Mỗi tầng của jūbako sẽ chứa một nhóm món ăn riêng biệt, không chỉ có sự phân chia rõ ràng về mặt hình thức mà còn có ý nghĩa tượng trưng cho những khát vọng trong năm mới.
- Tầng Đầu: Đây là tầng thường chứa các món ăn lạnh, nhẹ nhàng, có thể kể đến như kamaboko (chả cá Nhật) và datemaki (trứng cuộn ngọt). Những món này thường có màu sắc tươi sáng, tượng trưng cho sự khởi đầu mới mẻ và may mắn trong năm mới.
- Tầng Thứ Hai: Tầng này sẽ chứa các món hải sản, với ebi (tôm) và kazunoko (trứng cá trích) là hai món điển hình. Hải sản không chỉ là món ăn ngon mà còn mang đến những thông điệp về sức khỏe, sự trường thọ và sự phát triển trong cuộc sống.
- Tầng Thứ Ba: Tầng này chủ yếu gồm các món đậu như kuromame (đậu đen) và các loại rau củ. Đậu đen, với màu sắc đen bóng, tượng trưng cho sự siêng năng và sức khỏe dẻo dai, trong khi các loại rau củ như củ cải, cải ngọt mang đến sự tươi mới và phong phú trong đời sống.
Những tầng thức ăn trong Osechi không chỉ đơn giản là các món ăn mà còn là sự kết hợp giữa màu sắc, hương vị và ý nghĩa văn hóa, mang đến một không khí Tết tràn ngập sự may mắn và hy vọng.
Các Món Ăn Đặc Trưng Trong Osechi
Mỗi món ăn trong Osechi đều mang một ý nghĩa riêng biệt, thể hiện những ước nguyện tốt đẹp cho gia đình trong năm mới. Dưới đây là một số món ăn đặc trưng mà bạn sẽ thường thấy trong một bữa Osechi:
- Kuromame (黒豆): Đậu đen ngọt – Món ăn này không chỉ ngon mà còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sức khỏe và sự siêng năng. Người Nhật tin rằng ăn đậu đen sẽ giúp gia đình khỏe mạnh, tránh được những bệnh tật và có một cuộc sống dài lâu.
- Kazunoko (数の子): Trứng cá trích – Đây là món ăn được ưa chuộng trong Tết Nhật Bản, mang ý nghĩa cầu mong cho gia đình đông con, nhiều cháu. Kazunoko cũng tượng trưng cho sự thịnh vượng và tài lộc, một lời chúc cho sự phát triển của gia đình trong năm mới.
- Datemaki (伊達巻): Trứng cuộn ngọt – Món ăn này không chỉ có vị ngọt nhẹ mà còn là biểu tượng của trí tuệ, học hành tiến bộ. Datemaki tượng trưng cho ước mong con cái học giỏi, thi cử đỗ đạt và thành công trong sự nghiệp.
- Ebi (海老): Tôm – Tôm trong Osechi có hình dáng cong như hình dáng của một người già, tượng trưng cho tuổi thọ và sức khỏe. Món tôm này thể hiện lời cầu chúc cho gia đình sống lâu, tuổi thọ dồi dào.
- Kamaboko (かまぼこ): Chả cá – Món kamaboko thường được sắp xếp theo màu đỏ và trắng, đây là hai màu tượng trưng cho sự may mắn và niềm vui trong dịp Tết.
Osechi Trong Cuộc Sống Hiện Đại
Mặc dù là một nghi thức truyền thống lâu đời, nhưng Osechi ngày nay đã có nhiều sự thay đổi và phát triển để phù hợp với nhịp sống hiện đại. Với sự phát triển của các cửa hàng thực phẩm và dịch vụ giao tận nhà, không ít gia đình Nhật Bản đã chọn mua sẵn Osechi thay vì tự chuẩn bị. Những hộp Osechi đã được chế biến sẵn và bày biện đẹp mắt, giúp các gia đình tiết kiệm thời gian và công sức mà vẫn có thể tận hưởng trọn vẹn không khí Tết.
Ngoài ra, với sự giao thoa văn hóa giữa các quốc gia, Osechi ngày nay cũng có những biến tấu thú vị, như việc thêm vào các món ăn theo phong cách phương Tây như pâté, xúc xích hay các món khai vị phương Tây khác. Sự kết hợp này không chỉ giúp Osechi trở nên đa dạng và phong phú hơn mà còn thể hiện sự linh hoạt của người Nhật trong việc bảo tồn và đổi mới truyền thống.
Kết Luận
Osechi không chỉ là một bữa cơm ngày Tết mà còn là biểu tượng của sự kết nối văn hóa, gia đình và niềm hy vọng cho một năm mới tươi sáng. Mỗi món ăn trong Osechi đều mang trong mình một thông điệp, một lời cầu chúc cho một năm mới an lành, hạnh phúc và thành công. Qua thời gian, dù có những thay đổi trong cách thức chuẩn bị và thưởng thức, nhưng giá trị và ý nghĩa của Osechi vẫn luôn được người Nhật trân trọng và gìn giữ. Từ những món ăn đầy màu sắc, đến cách thức bày biện tinh tế trong hộp jūbako, Osechi chính là minh chứng cho vẻ đẹp và sự phong phú của văn hóa ẩm thực Nhật Bản.
